آناتومی ستون فقرات و سیستم عصبی محیطی

طناب نخاعی امتدادی از سیستم عصبی مرکزی (‏CNS‏) است که شامل مغز و نخاع می باشد. طناب نخاعی در پایین ساقه ‏مغز، در منطقه ای به نام بصل النخاع آغاز می شود، و در کمر به تدریج باریک می شود و مخروط انتهایی (‏Conus ‎medullaris‏) را ایجاد کرده و در آن نقطه به پایان می رسد. ‏‏

از لحاظ کالبد شناسی، طناب نخاعی از راس بالاترین استخوان گردن یا به عبارتی اولین مهره ی گردن به نام مهره ‏C1‎، امتداد ‏یافته و تقریبا تا سطح بالاترین مهره کمری به نام مهره ی ‏L1‎‏ می رسد. مهره ی ‏L1‎‏ بالاترین استخوان کمر بوده و درست در ‏زیر قفسه سینه قرار دارد. طول طناب نخاعی حدود 18 اینچ (45 سانتی متر) است و شکل نسبتا استوانه ای دارد. بخش های ‏سرویکال (گردنی) و لومبار (کمری) دو منطقه برجسته طناب نخاعی را ایجاد کرده اند. یک بافت همبند به نام فیلوم ترمینال ‏یا رشته ی انتهایی از راس مخروط انتهایی شروع شده و تا لگن ادامه می یابد.

در انتهای طناب نخاعی (یعنی مخروط انتهایی)، ناحیه “دم اسب” قرار دارد؛ این ناحیه مجموعه ای از عصب هایی است که ‏نامش از کلمه لاتین “‏cauda equina‎‏“، به معنای دم اسب برگرفته شده است (آناتومیست ها یا کالبد شناسان اولیه فکر ‏می کردند که مجموعه ی این اعصاب شبیه دم اسب است).‏

‏مایع مغزی نخاعی (‏CSF‏) طناب نخاعی را احاطه می کند، که آن هم توسط سه لایه محافظ به نام مننژ یا پرده های مغزی ‏‏(سخت شامه، عنکبوتیه و نرم شامه) محافظت می شود.

‏نخاع در داخل ستون فقرات، که از 33 استخوان به نام مهره‏‎ ‎‏ ساخته شده است، قرار دارد. پنج مهره به هم متصل شده و ‏استخوان ساکروم یا خاجی (بخشی از لگن) را تشکیل می دهند، و چهار مهره کوچک به هم متصل شده و استخوان دنبالچه ‏را به وجود می آورند.‏

‏◾ مهره های گردنی یا سرویکال (از 7 مهره تشکیل شده اند که در گردن قرار دارند)

‏◾ مهره های سینه ای یا توراسیک (از 12 مهره تشکیل شده اند که در پشت قرار دارند و متصل به قفسه سینه می باشند)

‏◾ مهره های کمری یا لومبار (از 5 مهره تشکیل شده اند که در کمر قرار گرفته اند)

‏◾ مهره های دنبالچه ای یا کوکسیژیال (از 5 مهره تشکیل شده اند که در لگن قرار گرفته اند)‏

‏‏بین جسم های مهره ای، دیسک هایی قرار دارند که به عنوان ساختار حمایتی برای ستون فقرات عمل می کنند. در واقع ‏مهره ها، به وسیله دیسک های بین مهره ای از یکدیگر جدا می شوند و فقط بین مهره های ‏C1‎‏ و ‏C2‎‏ دیسک وجود ندارد. ‏این دیسک های بیضی شکل یک لایه پوشاننده خارجی سخت به نام آنولوس یا حلقه دارند که بخش نرم تری به نام هسته ی ‏مرکزی (یا هسته پولپی) را احاطه کرده اند. این دیسک ها به عنوان کمک فنر برای استخوان های ستون فقرات عمل کرده و ‏ضربات وارده به ستون فقرات را خنثی می‌کنند. رباط های متصل به مهره ها نیز نقش ساختارهای حمایت کننده را دارند.

‏31 جفت عصب و ریشه ی نخاعی از نخاع منشعب می شوند. هشت جفت عصب گردنی (به نام ‏C1 – C8‎‏) در هر سطح مهره ‏ای، از طناب نخاعی در ناحیه گردن خارج می شوند. در هر جفت، یکی از عصب ها از سمت راست خارج می شود، و دیگری از ‏سمت چپ. اولین ریشه عصبی گردن بالاتر از مهره ‏C1‎‏ خارج می شود. دومین ریشه عصبی گردن بین مهره های ‏C1 – C2‎‏ ‏خارج می شود، و ریشه های باقی مانده با همین ترتیب از مهره های تحتانی خارج می شوند. ریشه عصبی مهره ‏C8‎‏ بین مهره ‏های ‏C7‎‏ و ‏T1‎‏ (مهره ی توراسیک یا سینه ای) خارج می شود.‏

‏‏12 جفت عصب توراسیک (‏T1- T12‎‏) وجود دارد. ریشه عصبی ‏T1‎‏ بین مهره های ‏T1‎‏ و ‏T2‎‏ خارج می شود. پنج جفت ‏عصب کمری (‏L1 -L5‎‏) وجود دارد. ریشه عصبی ‏L1‎‏ بین مهره های ‏L1‎‏ و ‏L2‎‏ خارج می شود. پنج جفت عصب خاجی یا ‏ساکرال (‏S1 – S5‎‏) وجود دارد. ریشه عصبی ‏S1‎‏ بین مهره های ‏S1‎‏ و ‏S2‎‏ خارج می شود. یک جفت عصب کوکسیژیال یا ‏دنبالچه ای (‏Co1‎‏) در ناحیه دنبالچه به هم می رسند.‏

‏از طریق دستگاه عصبی محیطی (‏PNS‏)، ایمپالس های عصبی در طول طناب نخاعی، به سوی مغز یا از سوی مغز به یک ‏محل خاص در بدن حرکت می کنند. ‏PNS‏ سیستم پیچیده ای از عصب هاست که از ریشه های عصبی نخاعی منشعب می ‏شود. این اعصاب خارج از کانال نخاعی به سمت اندام های فوقانی (بازوها، دست ها و انگشتان)، عضلات تنه، اندام های تحتانی ‏‏(ساق پاها، پاها و انگشتان پا) و ارگان های بدن حرکت می کنند.‏

‏هر گونه وقفه و اختلالی در عملکرد طناب نخاعی، به دلیل بیماری یا آسیب دیدگی در یک سطح خاص، ممکن است به از بین ‏رفتن حس و عملکرد حرکتی، پایین تر از آن سطح، منجر شود. بسته به شدت بیماری یا آسیب دیدگی، از بین رفتن عملکرد ‏ممکن است دائمی باشد.‏